Huysuzluğu ve ukalalığı ile tanınan, herkesin “Eksper” veya “Eksper abi” diye tanıdığı Efe, güneş ışınları plaklarına zarar vermesin diye panjurları daima kapalı duran evinin salonunda dikilmiş, “B” ile başlayan 45’liklerin durduğu rafın tozunu alıp almamayı düşünüyordu. Kapı çaldı, arkadaşları genelde akşamları gelirdi, o yüzden bu öğlen sıcağında gelenin, kendisine çömezi olarak belirlediği genç koleksiyoncu Erke olduğunu anladı. Erke ayda bir ona uğrar, plaklar hakkında bilgi edinmeye çalışırdı. Heyecanlandı, etrafı bir süzdü, dağınıklık yoktu. Kapıyı açtı. Erke, buyur beklemeden, her zaman konuştukları, Dual HS151’in önüne konulmuş iki kadife koltuktan birine kuruldu. Efe’de iki bardak soda koyup diğerine yerleşti.
– Hoş geldin.
– Hoş bulduk abi.
– E, nasıl gidiyor koleksiyonculuk işleri?
– Aynen devam abi. Barış Manço plağı aldım birkaç tane, hepsi çok güzel. Hırs yaptım, bulabildiğim kadar plağını toplayayım istiyorum.
– İyi edersin valla. Benim en sevdiğim sanatçıdır Manço, yani herkes bir yana, Manço bir yana. Yahu bir sanatçının bir tane bile kötü şarkısı olmaz mı? Cidden aradım bir ara. Böyle bir delilik olabilir mi? Yemedim, içmedim, kötü şarkısını aradım. Yok, gerçekten yok. Bir sanatçı düşün ki her şarkısı hit, her şarkısı ayrı güzel, her şarkısı için mutlaka biri “Benim favori şarkım budur!” diyor. Çok acayip çok!
– E, peki abi, nelere dikkat edeyim Barış Manço plaklarını ararken, sanırım hepsini toplamam imkânsız ama nereden başlayayım, ne yapayım?
– Hepsini toplamak zor çünkü çok üretken bir sanatçı Manço. Üstelik ilk dönemlerinde yurtdışında da müzik yaptığı için, o dönemin plaklarını bulmak imkânsıza yakın ama plak bu, nereden çıkacağı belli olmaz tabi.
– Not defterini çıkardım, dinlemedeyim abi.
– Manço, ilk üç 45’liğini Grafson firmasından 62 ve 63 yıllarında çıkarıyor. Aynı kapakla yayınlanan bu 45’liklerde Barış Manço’nun “Harmoniler” grubu ile dönemin popüler müziği “Twist” türünde yaptığı ingilizce sözlü uyarlamalar ve kendi besteleri yer alıyor. Sadece 1963’te çıkan “Dream Girl/Çıt Çıt Twist”deki ‘Çıt Çıt Twist’ şarkısı Türkçe sözlü fakat kendi bestesi değil.
– Bulmak çok zordur herhâlde bunları?
– Ne yazık ki öyle. 63 yılında Fransa’ya gittiğinde Manço, “Harmoniler” dönemi bitiyor ama müzik aynı şekilde devam ediyor. 64 yılında Manço, Rigolo firmasından “Baby Sitter” isimli 4 şarkılık bir mini EP ve yine bu dört şarkının ikişer ikişer dağıtılarak basıldığı iki adet 45’lik çıkarıyor. İki adet Fransızca (Quelle Peste, Un Autre Amour Que Toi) ve iki adet İngilizce (Baby Sitter, Jenny Jenny) şarkı barındıran bu plakların kayıtları sırasında Manço’nun kendine ait bir grubu olmadığından “Jacques Denjean“ın orkestrası ile çalışıyor. Sen sormadan söyleyeyim, bu plakları da bulmak oldukça zor ama bak şimdi enteresan bir yere geldik.
– Nedir abi?
– Normalde, bir ay önce konuşmuş olsaydık direkt 66 yılına atlardım ama geçen ay Hakan Tuna sağolsun Barış Manço’nun 65 yılında Fransa’da yaptığı kayıtları buldu ve plak olarak bastı. Manço’nun o dönem birlikte çalıştığı müzisyen Andre Soulac’ın kişisel arşivinden çıkan bu kayıtlar sayesinde Manço’nun 65 yılında neler yaptığı da ortaya çıkmış oldu. İyi haber, oldukça iyi bir kaydı olan bu plak yeni basıldı ve acele edersen tükenmeden uygun bir fiyata alabilirsin.
– Süper haber! Bugün alacağım hemen.
– İyi edersin. Evet, nerede kalmıştık? 66 ve 67 yıllarında Manço, Belçika’da kurduğu “Les Mistigris” grubu ile iki adet 45’lik ve bir mini EP çıkarıyor. Benim şahsen çok sevdiğim plaklardır bunlar ki aynı zamanda Manço’nun nihayet bildiğimiz tarzını oluşturmaya başladığının sinyallerini de ilk bu dönemde fark ediyoruz. Örneğin, “Bien Fait Pour Toi” şarkısı, “Kızılcıklar Oldu mu?”nun Barış Manço tarafından yapılmış Fransızca bir versiyonu. Mini EP’de bulunan “Bizim Gibi” isimli şarkı ise aslında şu an herkesin “Kol Düğmeleri” olarak bildiği eser. Ayrıca Andre Soulac arşivinden demo kaydı çıkan “Seher Vakti” şarkısı da bu EP’de aynı isimle yer alıyor.
– Bulmak?
– 45’likleri nadir olsa da görmüşlüğüm var ama “Big Boss Man” diye anılan o mini EP’yi hiç görmedim. Gerçi Manço bir güzellik yapıyor ve aynı EP’yi aynı sene tekrar kaydediyor da biz de ulaşabiliyoruz bu sayede o şarkılara, gerçi tam olarak aynı değil ama bu da koleksiyoncu tesellisi olsun ne yapalım?
– Anlamadım abi, nasıl aynı plağı tekrar kaydediyor?
– Şöyle ki… Manço 67 yılında Türkiye’ye dönüyor fakat grubu “Les Mistigris” onunla gelmiyor, bunun üzerine Manço, bugün MFÖ’den tanıdığımız, Fuat Güner ve Mazhar Alanson’un da bulunduğu “Kaygısızlar” grubu ile çalışmaya başlıyor. 67-69 yılları arasında birlikte çalışan Manço ve Kaygısızlar ilk olarak “Big Boss Man” mini EP’sini, şarkıları tekrar yorumlayarak yeniden kaydediyor ve basıyor. Birlikte geçirdikleri dönemde, yedi 45’lik ve bir mini EP çıkaran Manço ve Kaygısızlar, daha çok saykodelik ve İngilizce sözlü şarkılar üretse de bugün en bilinen Manço yorumlarından olan “Kağızman” ve “Ağlama Değmez Hayat” yine en bilinen Manço şarkılarından olan “Unutamıyorum” bu dönemin eserleridir. Bu 45’liklere ek olarak, gruba kısa süreliğine katılan “Fikret Kızılok” ile kaydedilen “Ay Osman” şarkısı da 71 yılında yayınlanıyor ama onun hikayesini o zamana gelince anlatalım.
– Ne güzelmiş ama abi ya, tüm büyük sanatçılar bir arada, ortak albümler yapıyor. Ondan belki de bu kadar iyiymiş müzik o zaman.
– Olabilir, üretken bir atmosfer var ve herkes bir şeyler deniyor. Plak şirketleri de farklı fikirlere açık anladığım kadarıyla, çok müdahale etmiyorlar müziğe. Neyse, buradan çok polemik çıkar o yüzden biz devam edelim.
– Dinliyorum abi.
– İki 45’lik çıkardığı 70 yılı Manço için çok önemli çünkü kendisini tüm Türkiye’ye tanıtan ve Platin plak alan “Dağlar Dağlar” 45’liği o sene çıkıyor. Aynı sene çıkan “Derule” 45’liği de çok güzel olsa da Manço’nun kariyerini değiştiren şarkı “Dağlar Dağlar” oluyor. 70 yılı içinde “Ve” isimli grupla çalışan Manço, 71 yılında yurtdışında kariyer konusunda kendisiyle aynı hevese sahip başka bir dev olan “Moğollar” ile birleşiyor. Kısa süreli bu birliktelik, “İşte Hendek İşte Deve/ Katip Arzuhalim” 45’liği ve önceden de bahsettiğim, bir yüzü Moğollar ile kaydedilmiş “Binboğanın Kızı”, bir yüzü Kaygısızlar ile kaydedilmiş “Ay Osman”dan oluşan karma bir 45’lik ile tamamlanıyor. Türkiye dönüşü sonrası hep “Sayan” firmasıyla çalışan Manço, 71 yılında “Sayan”dan ayrılıyor ve Türkiye’de artık bir gelenek haline gelen terk edilen firmanın toplu albüm basma arzusu sonucunda Manço aynı sene ilk toplama LP’si “Dünden Bugüne”ye kavuşuyor. Bu LP ile yetinmeyen “Sayan” firması, bir de Manço’nun Kaygısızlar ve Les Mistigris ile yaptığı eski kayıtları bir araya getirerek “Fil ve Kurbağa” 45’liğini çıkarıyor lakin bu plak izinsiz olarak yayınlandığından, kısa süre toplatılıyor ve bu sayede Manço’nun en nadir plaklarından birisi haline geliyor.
– Abi şarkıyı bile duymamıştım ben.
– Çok güzel bir şarkıdır, bir fil ile kurbağanın acıklı aşk öyküsü. Çalarız birazdan olmadı. Neyse dağılmayalım ve devam edelim. Manço 71 yılında Moğollar’dan ayrıldıktan sonra ölene kadar birlikte çalışacağı efsane grup “Kurtalan Ekspres”i kuruyor. İlk sene pek çok eleman değişikliği geçiren grup, ilk 45’likleri “Ölüm Allah’ın Emri/ Gamzedeyim Deva Bulamam”ı çıkardığında ise kadrosunda Ohannes Kemer, Özkan Uğur, Celal Güven, Engin Yörükoğlu gibi dev isimleri barındırıyor. Bence Manço’nun müzik kariyerinde yine bir dönüm noktası olan 76 yılına kadar grupta yine ufak tefek değişiklikler oluyor; Özkan Uğur gidiyor, yerine Mithat Danışan, klavyeci olarak ise Murat Ses geliyor. 71-75 yılları arasında beş adet önemli 45’lik (“Lambaya Püf De/ Kalk Gidelim Küheylan”, “Gönül Dağı/Genç Osman”, “Nazar Eyle, Nazar Eyle / Gülme Ha Gülme”, “Bir Bahar Akşamı / Estergon Kalesi”, “Ben Bilirim Ben Bilirim/2023”) ve 75 yılında ilk Manço albümü “’2023” yayınlanıyor. Bu albümdeki şarkılar aynı yıl çekilen “Baba Bizi Eversene” filminde de kullanılıyor, hatta “Kurtalan Ekspres” grubu da birkaç sahnede görülüyor.
– Çok eğlenceli bir film o abi ya.
– Evet, izlemeye doyulmaz, özellikle ben “Dere Boyu Kavaklar”da dans eden bir amca var onun hastasıyımdır. O sahneyi izlemeye doyamam.
– Abi bir şey soracağım, neden 76 yılı önemli dedin, ne oluyor 76’da?
– 76’da bence türk müzik tarihindeki en verimli birleşmelerden biri gerçekleşiyor, Ahmet Güvenç, “Kurtalan Ekspres”e dahil oluyor ki bence her ne kadar o dönem ki çoğu Basçı çok iyi olsa da en iyisi olan Ahmet abi, Manço’nun sonrasında ürettiği neredeyse her şarkıya kendi bestesi olsun olmasın inanılmaz büyük bir katkı koyuyor. Üstelik unutmadan söyleyeyim, aynı sene klavyeye de “Kılıç Danışman” geçiyor. Grup değil, rüya takımı resmen. Bu kadro 76 yılının bitmesini beklemeden, yurtdışında kaydedilerek yine yurtdışında “Baris Mancho” Türkiye’de ise “Nick the Chopper” ismiyle yayınlanan ve tamamı İngilizce şarkılardan oluşan bir albüm çıkarıyor. Yine aynı sene “Rezil Dede/Vur Ha Vur” 45’liği ve Manço’nun o güne kadar Kurtalan Ekspres ile yaptığı 45’liklerin bir toplaması olan “Sakla Samanı Gelir Zamanı” LP’si yayınlanıyor.
– Peki abi bu LP’leri bulabilir miyim?
– Şimdi, “Dünden Bugüne”, “2023” ve “Sakla Samanı Gelir Zamanı”nın dönem baskılarını bulman zor, bulsan da tuzlu olacaktır ama üçünü de “Guerssen” firması yeniden bastı. Yeni baskılar tabi ki asla dönem baskılarının kalitesine ulaşamaz ama illa yeni baskı alacaksan da “Guerssen” firması bu alandaki en iyilerden biridir, dönem baskısını bulana kadar alabilirsin. “Nick the Chopper”ın yeni baskısı yok ama bu üç plağa göre daha ucuza bulunabilir. “Baris Mancho” nadir sınıfındadır, zaten ileri seviye koleksiyoncu değilsen sırf kapağı farklı ve yurtdışı baskı diye bunu aramazsın.
– Tamamdır abi.
– 76-79 yılları arasında Manço sadece “Nick the Chopper”dan şarkıların bulunduğu üç tane 45’lik çıkarır ve 79 yılında bence en iyi albümü olan “Yeni Bir Gün”ü patlatır. En sevdiğim Manço şarkısı “Ne Ola? Yar Ola”yı da içeren bu albüm Barış Manço’nun en çok satan LP’lerinden biri olur, bu nedenle en ucuza alabileceğin dönem baskısı Manço LP’si de yine budur ki bence Manço koleksiyonuna başlaman için de en ideal plak budur.
– Koşarak alacağım abi.
– Manço aslında “Yeni Bir Gün” albümünü çift plak olarak planlamıştır fakat firma tek plak konusunda ısrar edince, 80 yılında 20. Sanat yılını kutluyor olmasını da fırsat bilerek, ikinci plakta bulunması planlanmış şarkıları ve eski şarkılarının disco mix’lerini içeren bir albüm çıkarır. Albümün adı “Disco Manço”dur ve işin ilginç yanı bu albüm sadece Almanya’da ve sadece kaset olarak yayınlanır. Albüme plak olarak kavuşmamız ise ne yazık ki ancak 2010’da olacaktır. 80 ve 81’de Manço, üç adet de 45’lik yayınlar, bunlardan ilki “Yeni Bir Gün”de bulunan “Sarı Çizmeli Mehmet Ağa/Aynalı Kemer”, diğeri “Eğri Büğrü/Yemen Türküsü”, sonuncusu ise kendisinin de son 45’liği olacak olan “Eğri Büğrü/Hal Hal”dır.
– Abi ben sen böyle anlatırken ne zaman son 45’liği desen biri için duygulanıyorum, yani hiç bitmeseydi keşke 45’likler dönemi.
– Öyle valla; her şarkıya ayrı kapak, o özen, 45’liğin tadı çok ayrıdır. Neyse ki Manço 81’de öyle bir plak çıkarıyor ki, bu zaten 45’liklere sığmazdı dedirtiyor. “Sözüm Meclisten Dışarı” albümü, “Dönence”, “Gülpembe”, “Hal Hal”, “Alla Beni Pulla Beni” gibi Manço’nun artık marş olmuş şarkılarının hepsini içeren Ahmet Güvenç’in müziğe etkisinin hem yorum hem de beste olarak yoğun şekilde hissedildiği efsane bir albüm oluyor. Bu şaheseri iki sene sonra yine oldukça başarılı bir albüm olan ve “Kazma”, “Kol Düğmeleri”, “Halil İbrahim Sofrası” gibi şarkıları içeren “Estağfurullah… Ne Haddimize !” albümü takip ediyor. Sırasıyla 81 ve 83’te çıkan bu iki albümün de dönem baskıları oldukça tuzlu fakat “Reissue” (Yeniden Basım) konusunda oldukça başarılı olan “Pharaway Sounds” her iki albümün de yeni baskılarını yayınladı. Onları almanda bir sakınca yok.
– Tamamdır abi. Keşke hep dönem baskı alabilsek ama bütçe meselesi.
– Eskiden çok ucuzdu plaklar, o dönem toplamasam bende de olmazdı çoğu büyük ihtimalle. Dertlenme, hem halen çıkıyor uygun fiyatlısı ya da bazen bir aile büyüğünden bedavası. Asla pes etme. Neyse, ne diyorduk? 85 ve 86 yıllarından sırasıyla “24 Ayar” ve “Değmesin Yağlı Boya” albümlerini yayınlıyor Manço ki bunlar Manço’nun plak formatında yayınlanmış son albümleridir ve ne yazık ki ikisinin de yeni baskıları mevcut değildir.
– Bu kötü oldu.
– Öyle ama basılır bir gün nasıl olsa. Bu albümlerden sonra çıkan son dört albümünden üçü; “Sahibinden İhtiyaçtan”, “Darısı Başınıza” ve “Mega Manço” başta plak olarak basılmaz fakat 2010 sonrası plaklar eski popülerliğini yakalayınca yeni basımları yapılır ama ne yazık ki bu baskılar hakkında çok iyi yorum yapamayacağım. Manço’nun son albümü “Müsaadenizle Çocuklar”ın ise daha da yazıktır ki plak baskısı yoktur.
– Abi, tüm plaklar bittiğine göre yine bana toplama ya da konser plağı var mı tavsiye edebileceğin?
– “Live İstanbul 1978” isimli bir plak var mesela, konser kaydı olduğundan ses kalitesi oldukça kötü fakat ben çok seviyorum zira bir Barış Manço konserinin atmosferini gerçekten yaşatıyor. Şarkı başlarındaki konuşmalar, sololar, şarkılar arasındaki geçişler gerçekten çok etkileyici. Toplama plak olarak 2013’te çift plak olarak basılan “Hal Hal” ve 2015’te basılan “Sarı Çizmeli Mehmet Ağa”yı tavsiye edebilirim ama tabi asla orijinallerinin yerini tutmayacağını da belirtmek isterim.
– Abi bir de son soru, Mançoloji’lerden hiç bahsetmedin?
– Onları Barış Manço plağı olarak göremiyorum ne yazık ki…
– Anladım abi. Sağol bilgiler için. Ben kaçayım artık.
– Dur dur! Kaçma hemen, daha “Fil ve Kurbağa” dinleyecektik, unuttun mu?
