Yazan: İbrahim Alaettin GÖVSA (yedigün, 1946)
Plak adamlar için basit sanatlar, yeni teşebbüslere ihtiyaç göstermeyen alış veriş işleri, başta olmamak şartıyla her türlü memurluklar uygubdur.
GRAMOFON plâklarının icadından çok önce plak – adamlar yaratıldı. İnsanların çoğu böyledir. Hele okumak zahmetine katlanmayanlar ve zihinlerini yeni fikirler bulmak için yormayanlar. Onlara dünyanın her tarafında, hayatın her safhasında rastlarsınız. Politika ile uğraşıyorlarsa daima kulaklarına doldurulan siyasi kanaatleri tekrarlarlar. Böyleleri siyasi partilerin propaganda organı oldukları zaman bir bakıma çok faydalıdır, fakat başka bir bakıma da pek zararlı olabilirler. Kendilerine gösterilen notayı her yerde tekrarladıkları için parti için fayda sağlasalar bile en basit itirazlara ve küçük fikir çatışmalarına dahi dayanıklı olamayacakları düşünülürse pek kolay bocalayacakları da meydandadır.
Plak – adamlar için basit sanatlar, yeni teşebbüslere ihtiyaç göstermeyen alış veriş işleri, başta olmamak şartı ile her türlü memurluklar uygun gelebilir. Fakat güzel sanatların her şubesinde dahi birçok plak – adamların görülmesi hazindir. Mesela bizim Şu-ara tezkirelerini dolduran eski divan şairlerinin hemen yüzde doksan beşi plâk-adam sayılabilir. Çünkü şekillerden, fikirlere, hatta duygulara kadar kaside ve gazellerinin hepsinde kendilerinden öncekileri tekrarlamışlardır. Bundan dolayıdır ki ayrı ayrı devre mensup üç büyük şairimizin divanını tetkik etmek altı yüz yıllık divan edebiyatı için insana tam bir salahiyet verebilir.
Musikimizde de böyle pek çok plak adamların bulunması yüzünden olacak ki üst üste çalınan veya söylenen şarkıları dinlediğiniz zaman ayni şeyleri işitiyormuş gibi yorulur ve uyuklarsınız.
Teknik hayatında plak adam, seri halinde eşya çıkaran fabrikada daima ayni şeyleri zaman ve ihtiyaca göre değiştirmeden yapmanın zararlı olmayacağı yıllarda pekiyidir. Fakat yeni modeller ve şekiller bulmaya memur bir mühendis veya ressam olursa fabrikanın iflasına sebep olacaktır.
İlimde plak adam, çalıştığı sahada dogmatizmin yerleşmesine hizmet eder. Kazıkla çakılmış gibi inandıkları kitaplara bağlı kalanlar onlardır. Yıllarca ve asırlarca filmin birçok şubelerini, hele felsefeyi bir takım terimlerin ve formüllerin mecmuası halinde bırakmış olanlar bu tiplerdir.
Hekimlik gibi doğrudan doğruya insan hayatında mühim tatbikleri bulunan bir ilim şubesi için bu çeşit insanlar yalnız faydasız olmakla kalmazlar, ayni zamanda cemiyet için korkunç bir rol oynarlar. Birçok büyük fikir adamları hekimlerden, tedaviden ve ilaçlardan itimatsızlıkla, hatta alayla bahsetmeleri plak – doktorların verdikleri tesirlere dayanır. Ayni hastalıkların ayrı ayrı bünyelerde elbette başka türlü yürüyüşü ve belirtisi olacağını, ilaçların çeşidini ve dozlarını ona göre ayarlamak lazım geleceğini plak – doktorların düşünmelerine imkân yoktur. Bir hekimin aynı zamanda filozof, yani engin düşünceli ve geniş bilgili olması lazım geleceğini ileri sürenler plak tiplerin zararlarını iyice kavramış olanlardır.
Doğrusu hangi işte olursa olunuz, hatta yüksek yaratılmış bulunsanız bile günün birinde sizin dahi bir plak- adam haline gelmeniz ihtimali vardır. Bunu önlemek için iki esaslı çare vardır. Biri gerek mesleğinize ait, gerek umumi kültürünüzü: beslemeğe müsait değerli kitapları, dergileri dikkatle ve intizamla okumak, ikincisi, okuduğunuz eserlerin sahifeleri, konuştuğunuz insanların fikirleri üzerinde durarak bunları oldukları gibi değil layık bulundukları gibi kabule alışmaktır.
Okumak ve düşünmek diye iki kelime içinde hulasa edebileceğimiz bu iki çare hepimizi plak – adam haline gelmekten kurtara bilir.
İbrahim Alaettin Gövsa
